Ο νεωτερισμός και οι πολιτικές του έχουν κοντή μνήμη

Ας δούμε, με τρόπο πρόχειρο, δύο από τις όψεις του νεωτερισμού, σε θέματα που "καίνε": Δημοκρατία και Έθνος.

 1. Στις ιστοσελίδες των χρυσαυγιτών θα διαβάσεις τα σοφά λόγια του Ιωάννη Μεταξά:

"...η Δημοκρατία είναι το μονογενές και γνήσιον τέκνον του Καπιταλισμού, και το όργανό του που επιβάλει τη θέλησή του κάνοντας τηνε να φαίνεται ως λαϊκή θέληση."

Αν έλεγε "η Ρεπούμπλικα είναι το μονογενές και γνήσιον τέκνον του Καπιταλισμού...", θα συνυπογράφαμε.

Αλλά κάνει το πάγιο μεταφραστικό "λάθος" Ρεπούμπλικα=Δημοκρατία, για να μπορέσει να στηρίξει και να καταλήξει στην υπεράσπιση του αυταρχισμού, σαν τρόπο διακυβέρνησης:

"Κράτη που επικρατεί η διευθυνομένη οικονομία όσον και αν είναι δημοκρατικά - και εννοούμε αυτά που αποσκοπούν στο πραγματικό γενικό συμφέρον του λαού – δεν συμφέρουν στον Καπιταλισμό. Γιατί μέσα σε τέτοια κράτη δεν είναι δυνατή η εκμετάλλευση του συνόλου του Λαού από τους εκπροσώπους του Καπιταλισμού. Ακόμα δε περισσότερο όταν τα κράτη αυτά είναι ολοκληρωτικά. Γιατί εκεί μέσα ούτε καν τον Τύπο μπορεί να έχει ο Καπιταλισμός στα χέρια του, ούτε την Κοινή Γνώμη να διευθύνει κατά τα συμφέροντά του, ούτε με κομματικές μανούβρες να αναποδογυρίζει ότι δεν τον συμφέρει, ούτε με εκλογές να γίνεται κύριος της Κρατικής Μηχανής."

2.  Σε πολλαπλές αναφορές, η άλλη πλευρά του νεωτερισμού θεωρεί επινοημένη ή δημιουργημένη την έννοια του έθνους. Ας δούμε έναν καθηγητή, ενώ υπερασπίζεται τον ιστορικό Χομπσμπάουμ:

"...ο Χομπσμπάουμ γράφει για το «εθνικό κράτος» (ακριβέστερα για «δημοκρατικά και καθαρά προσδιορισμένα έθνη» ή όχι, τόσο «εδαφικά όσο και συνταγματικά»), τον «μοντέρνο εθνικισμό» (που μπορεί να είναι «φιλελεύθερος» ή όχι), κοντολογίς για τον «συγκριτικά πρόσφατο εκείνο νεοτερισμό»: το «έθνος» ... ..."το ενδιαφέρον του (Χομπσμπάουμ) στρέφεται προς το «τι συνέβη στην πραγματικότητα» (χωρίς αυτό «δεν είμαστε ιστορικοί»), με πεδίο εφαρμογής και την  «ιστορική δημιουργία των τελευταίων διακοσίων χρόνων»: το «έθνος»."

Έχουμε δύο θέματα, έθνος και δημοκρατία, τα οποία αμφότερες οι πλευρές τα προσεγγίζουν, σαν δημιούργημα που συνέβη στα νεωτερικά χρόνια (17ος αιώνας και ύστερα). Αμφότεροι αντλούν τα επιχειρήματα τους, στηριζόμενοι σε πράξεις εξουσίας και όχι στη ζώσα πραγματικότητα, στο βίωμα των λαών.

 Ο Ιωάννης Μεταξάς, αν και έλληνας, σπούδασε στη Γερμανία και ήταν "φυσικό" να ξεχάσει πως η λέξη δημοκρατία είναι ελληνική, με συγκεκριμένη σημασία και νόημα. Επιτίθεται στο "μονογενές παιδί του καπιταλισμού", αλλά ξεχνά πως η δημοκρατία είναι πολιτικό παιδί της αρχαίας Ελλάδας. Χρησιμοποιεί τη λέξη για να αποδώσει το λατινικό Ρεπούμπλικα, το οποίο είναι το όνομα όλων των δυτικοευρωπαϊκών "δημοκρατιών". Και δεν μπορεί ή δεν θέλει να δει τη διαφορά.

 Ο καθηγητής κοινωνικής και πολιτικής φιλοσοφίας, Παναγιώτης Νούτσος, συγχέει το έθνος και την ύπαρξη, τη διαχρονικότητα και την εμφάνιση του, με την εμφάνιση του "κράτους - έθνους".

Αμφότεροι χρησιμοποιούν σαν γνώση όλα όσα έχουν σχέση με τις λογικές της εξουσίας,  σε διάφορες νεωτερικές παραλλαγές.

Ο μεν Μεταξάς αγνοεί ότι οι ανθρώπινες κοινότητες, πριν και μετά τη δημιουργία των υπερκοινοτικών  πολιτειακών μορφωμάτων (κράτος, μοναρχία, αυτοκρατορία κ.ά.), έχουν για φυσικό τρόπο ρύθμισης των σχέσεων και των αντιθέσεων μέσα στην πόλη ή την κοινότητα, τη δημοκρατία.

Ο δε καθηγητής αγνοεί ότι έθνος είναι οντότητα ανθρώπων με κοινά ήθη και έθιμα και, για παράδειγμα,  προσπαθεί να διαγράψει από τη μνήμη των αναγνωστών του την κοινή συνείδηση των ελληνικών πόλεων στην αρχαιότητα, πως αποτελούσαν μέρος του "κοινού των ελλήνων".  Ανακαλύπτει την εμφάνιση του έθνους και θεωρεί επινόηση τη "συνέχεια του έθνους", μελετώντας τα πεπραγμένα και τις λογικές της εξουσίας και όχι το κοινό αίσθημα των λαών.

Όλοι τους, αντλούν και εξαντλούν την επιχειρηματολογία τους από όσα έχουν συμβεί στα νεωτερικά χρόνια, αγνοώντας μια συνέχεια και κοινότητα γλώσσας, εθίμων, πίστεως και πολλαπλών κοινωνικών συμβάσεων, που δημιούργησαν, με φυσικό τρόπο, η πολύχρονη γειτνίαση, επικοινωνία και κοινή ζωή ανθρώπων. Στη γλώσσα, στο χορό, στη μουσική, στα τραγούδια  στην θρησκευτική πίστη, στις γιορτές και τα πανηγύρια, στη λειτουργία των τοπικών κοινοτικών θεσμών, διαπιστώνεται εύκολα μια συνέχεια και διατήρηση κοινών στοιχείων, που, όμως,  παρακάμπτεται και αγνοείται, για να κατασκευαστούν οι "αντιτιθέμενες" απόψεις της νεώτερης πολιτικής. 

Και με τους δύο, θα τελειώσουμε αν δούμε το τι ήταν δημοκρατία και έθνος, για τον Ρήγα Φεραίο, εκφραστή της βιωματικής σκέψης των ελλήνων, τη στιγμή που έζησε. Ας πάμε να διαβάσουμε το Σύνταγμα του. Εκεί θα δούμε τη διαχρονικότητα των λέξεων, το νόημα και τη μορφή που έχουν εκείνη τη στιγμή, που γράφει ο πρωτομάστορας της λευτεριάς του Γένους των Ελλήνων.

«Αλέξανδρε, τώρα να βγής

Από τον τάφον, και να ιδής,

Των Μακεδόνων πάλιν

Ανδρείαν την μεγάλην,

Πώς τους εχθρούς νικούνε,

Με χαρά στη φωτιά». (στίχος 33 από τον "Ύμνο Πατριωτικό")

«Βουλγάροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,

αράπηδες και άσπροι, με μιά κοινή ορμή,

για την Ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί

πως είμασθ΄αντριωμένοι, παντού να ξακουσθή»(Θούριος, στίχ. 45-48).

«ο Βούλγαρος πρέπει να κινήται, όταν πάσχη ο Έλλην και τούτος

πάλιν δι' εκείνον και αμφότεροι δια τόν Αλβανόν και Βλάχον»

("Τα Δίκαια του Ανθρώπου", άρθρο 34).

«Ο Νόμος έχει χρέος να διαφεντεύη την κοινήν ελευθερίαν όλου του έθνους και εκείνην του κάθε ανθρώπου». Τα Δίκαια του Ανθρώπου, άρθρο 9

("Ι": Αυτό είναι το κοσμοπολίτικο νόημα του έθνους, για τον Ρήγα Φεραίο, που ήταν και το νόημα των ελληνικών κοινοτήτων της εποχής του, απλωμένων σε τρεις αυτοκρατορίες και με τα Επτάνησα σε καθεστώς "δυτικής κατοχής"). 

«Οταν η διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούη τα παράπονά του, το να κάμη ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν, να αρπάζη τα άρματα και να τιμωρή τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν από όλα τα δίκαιά του και το πλεόν απαραίτητον από όλα τα χρέη του». Τα Δίκαια του Ανθρώπου, άρθρο 35

«Η γενική δύναμις της Δημοκρατίας συνίσταται εις ολόκληρον το έθνος». Το Σύνταγμα, άρθρο 107

Και το τί είναι "έθνος" και "δημοκρατία" το λέει σε πολλά άρθρα του Συντάγματος του: 

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Άρθρ. 1. - Ή Έλληνική Δημοκρατία είναι μία, μ' όλον όπου συμπεριλαμβάνει είς τόν κόλπον της διάφορα γένη καί θρησκείας· δέν θεωρεί τάς διαφοράς τών λατρειών μέ έχθρικόν μάτι· είναι άδιαίρετος, μ' όλον όπου ποταμοί καί πελάγη διαχωρίζουν ταίς έπαρχίαις της, αί όποίαι όλαι είναι ένα συνεσφιγμένον αδιάλυτον σώμα.

"Όλοι οι άνθρωποι, Χριστιανοί και Τούρκοι, είναι ίσοι. Όταν πταίση τινας, οποιασδήποτε καταστάσεως, ο Νόμος είναι ο αυτός διά το πταίσμα και αμετάβλητος. Ήγουν, δεν παιδεύεται ο πλούσιος ολιγώτερον και ο πτωχός περισσότερον διά το αυτό σφάλμα, αλλ` ίσα-ίσα".(άρθρο 3)

"Ο Νόμος είναι εκείνη η ελευθέρα απόφασις οπού με την συγκατάθεσιν όλου του λαού έγινεν", (άρθρο 4) ενώ στο άρθρο 6 ο ορισμός της ελευθερίας "Η ελευθερία είναι εκείνη η δύναμις οπού έχει ο άνθρωπος εις το να κάμη όλον εκείνο, οπού δεν βλάπτη εις τα δίκαια του γειτόνου του [...]. Το ηθικόν σύνορον της ελευθερίας είναι τούτο το ρητόν: Μην κάμης εις τον άλλον εκείνο όπου δεν θέλεις να σε κάμουν". .. "Το δίκαιον του να φανερώνωμεν την γνώμη μας και τους συλλογισμούς μας τόσον με την τυπογραφίαν όσο και με άλλον τρόπον. Το δίκαιον του να συναθροιζώμεθα ειρηνικώς. Η ελευθερία κάθε είδους θρησκείας [...] δεν είναι εμποδισμένα".

===============================

Αυτά για όσους δηλώνουν "εθνικιστές", "αντιεθνικιστές", "ναζιστές", "δημοκράτες" και μισούν ή ερωτεύονται, κατά περίπτωση,τις διάφορες βορειοδυτικές εκδοχές, για το τι είναι έθνος ή κράτος. 

Η "αριστερά" και η "δεξιά" είναι γεννήματα της ίδιας μήτρας. Είναι της ίδιας αυταρχικής λογικής και θεωρούν κανονιστικό, διαιτητικό και ρυθμιστικό το ρόλο του κράτους. Είτε φορούν  "φιλελεύθερο" φερετζέ είτε ξεκάθαρα υπερασπίζονται τον ολοκληρωτισμό και τη βία, δεν δίνουν καμία σημασία ή και εναντιώνονται στην ελευθερία των ανθρώπων να ορίζουν τους Νόμους τους και να φτιάχνουν τους κανόνες που διέπουν τις σχέσεις τους.

Υπάρχει κι άλλος Πολιτισμός, Πολιτική και Φιλοσοφία, πέρα από τις κυρίαρχες ιδέες και ιδεολογίες των βορείων καθεστώτων και των αυταρχικών εξουσιών. Με ελαφριά την καρδιά και τη σκέψη, εισάγουμε ανιστόρητες και κοντόφθαλμες πολιτικές σε μια  πατρίδα που η ιστορία και η σκέψη της είναι ένα εντελώς διαφορετικό κοσμοσύστημα ιδεών και πράξεων και είναι πέρα από κάθε έννοια έθνους και κράτους, όπως την έχουν ορίσει οι βόρειοι εξουσιαστές.

  Ας το ψάξουμε.

"Όλοι χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η πατρίς έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωρία διά τα αρσενικά και θηλυκά παιδιά. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη. Να εξηγούνται οι παλαιοί ιστορικοί συγγραφείς. Εις δε τας μεγάλας πόλεις να παραδίδεται η γαλλική και η ιταλική γλώσσα. Η δε ελληνική να είναι απαραίτητος". (άρθρο 22)

("Ι": "τα αρσενικά και θηλυκά παιδιά" δεν υπήρχε στη μητέρα των φιλελεύθερων συνταγμάτων, το Σύνταγμα της Γαλλικής Επανάστασης. Όπως δεν υπήρχε η λέξη "δημοκρατία" και το ελληνικό νόημα του έθνους, όπως το δίνει ο Ρήγας).

"Είμαστε όλοι έλληνες",  είναι η φωνή ανθρώπων, που ακούγεται ακόμα, σε πολλές γλώσσες του κόσμου.

Ελλάδα είναι ο κόσμος και Έλληνας το συνώνυμο του Ανθρώπου.

"Βάρβαροι μεν, άνθρωποι δε" είπε ο Παυσανίας, όταν μπήκε το θέμα για το τι θα κάνουν με τους Πέρσες αιχμαλώτους.

YΓ: Χρήσιμο, για μας, το σχόλιο του καθηγητή Γιώργου Κοντογιώργη: "...σε ότι αφορά το νεοτερικό έθνος σφάλουν.... Δεν είναι κατασκευή. Κατασκευή (διανοητική)  είναι το επιχείρημα ότι το έθνος είναι κατασκευή του κράτους. Και αποβλέπει στο να αποτρέψει τη δημοκρατία".

(για την εικόνα, ευθύνεται  ο Δον ΨΥΧΩΤΗΣ)